بزرگنمايي:

بازار آریا - دستور توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های تولید برق، به سهمیه‌بندی برق منجر شد و حالا مشترکان در مناطق مختلف روزانه دو ساعت خاموشی را تحمل می‌کنند.

افزایش مصرف برق طی سال‌های گذشته مشکلاتی را برای دولت ایجاد کرد. تا بدان‌جا که سال قبل برای کنترل میزان مصرف، برق صنایع را در بازه‌های زمانی مشخص قطع می‌کردند. حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در خصوص قطعی برق و راهکارهای جبران آن می‌گوید: اگر برای احداث هر هزار مگاوات نیروگاه‌های جدید، 500 یورو سرمایه‌گذاری مستقیم نیاز باشد، برای 20 هزار مگاوات، حدود 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم احتیاج است. 
این موضوع در حالی مطرح می‌شود که ابتدا می‌بایست به عوامل و دلایل اساسی کمبود برق پرداخت. کمبود تولید برق یا عقب‌ماندگی تولید برق به نسبت تقاضا از سال 1393 آغاز شد. تا 7 سال بعد یعنی در مردادماه سال 1400 ناترازی برق بیش از 12 هزار مگاوات بوده است. این ناترازی در تابستان سال 1403 به بیش از 18 هزار مگاوات رسید. از طرفی سوخت‌های فسیلی و به‌خصوص مازوت‌سوزی با مخالفت شدید سازمان محیط‌زیست و بهداشت کشور مواجه شد. این مخالفت‌ها بعد از چند سال به این نتیجه رسید که طی روزهای گذشته دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان صادر شد. خارج‌شدن این سه نیروگاه پرمصرف از نظر سوخت مازوت از چرخه تولید برق، تأمین برق را در کلان‌شهرها با مشکلاتی مواجه کرد. 
نیروگاه‌های تولید برق فعال در کشور
طبق آمار در دسترس، در کشور حدود 140 نیروگاه تولید برق وجود دارد. برخی از این نیروگاه‌ها هنوز به چرخه تولید و عرضه اضافه نشده و در دست احداث می‌باشند. برخی دیگر نیز نیازمند ارتقا و رفع نواقص مختلف هستند تا به ظرفیت اصلی برای تامین برق مورد نیاز برسند. 
بیش از 92 نیروگاه حرارتی یا سوخت فسیلی (نفتی، زغال‌سنگی) با مجموع ظرفیت تولید نزدیک به 71هزار مگاوات، 4 نیروگاه هسته‌ای که یکی از آن‌ها با ظرفیت 4500 مگاوات در دست ساخت بوده و یکی دیگر با ظرفیت 1000 مگاوات فعال است. 2 نیروگاه هسته‌ای دیگر نیز با ظرفیت حدود 400 مگاوات که هنوز راه اندازی نشده اند، 11 نیروگاه بادی، 42 نیروگاه خورشیدی با ظرفیت تولید نزدیک به 800 مگاوات که در دست ارتقا هستند و 4 نیروگاه گازی با تولید 24 هزار و 392 مگاوات و در کنار آن نیروگاه‌های آبی و سوخت زباله و… هم در کشور وجود دارند که در چرخه تولید برق فعالیت دارند. 
در مجموع سهم نیروگاه‌های حرارتی و اتمی در تولید برق موردنیاز کشور بیش از 60 هزار مگاوات و سهم نیروگاه‌های برقابی و تجدیدپذیر نیز نزدیک به 12 هزار مگاوات بوده و نزدیک به 405 مگاوات نیز واردات برق در فصول پیک مصرف از کشورهای همسایه صورت می‌گیرد. 
بنابراین، ظرفیت تولید برق در ایران در حال حاضر حدوداً کمتر از 100 هزار مگاوات است که توسط بیش از 120 نیروگاه حرارتی، هسته‌ای، بادی و آبی تولید می‌شود. 
صادرات برق به بهای قطع برق داخلی
طبق گزارش‌های منتشر شده، تا فروردین سال 1403 و با وجود ناترازی نزدیک به 15 هزار مگاوات طی سال گذشته، ایران با 5.5 تراوات ساعت برق صادرات و 3 تراوات ساعت برق واردات بالاترین میزان تراز تجاری برق را در منطقه به خود اختصاص داده و دارای تراز تجاری مثبت 2.5 بود. تنها شرط برای مبادلات برق با کشورهای همسایه همانند افغانستان و عراق کاهش میزان صادرات در ایام رشد مصرف داخلی، یعنی فصل گرم است. 
کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان بیشترین واردات برق را از ایران دارند. 
احداث نیروگاه برق چقدر خرج دارد؟
برای ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های دیگر ابتدا باید دید آیا باوجود کسری بودجه پیش‌بینی‌شده، حدود 850 هزار میلیارد تومانی، نزدیک به 13 میلیارد دلار در سال آینده، آیا امکان تخصیص 10 میلیارد دلار طی حداقل 5 سال برای احداث نیروگاه تولید برق وجود دارد یا نه؟ و سوال دیگر اینکه حتی اگر چنین امکان و بودجه‌ای در سرفصل‌های اقتصادی کشور گنجانده شود، آیا امکان تامین سوخت لازم برای فعال شدن آن‌ها در سال‌های آینده داریم؟ 
سوخت موردنیاز نیروگاه‌های برق
در بخش نیروگاه‌های فسیلی حدود 3 میلیارد لیتر سوخت نیروگاهی موردنیاز است. میزان مصرف گاز طبیعی در نیروگاه‌های گازی نیز حدود 260 میلیون متر مکعب است. نزدیک به10 میلیون لیتر گازوئیل و 20 میلیون لیتر نیز مازوت در نیروگاه‌های کشور به عنوان سوخت مصرف می‌شود. 
از طرفی 16 نیروگاه بزرگ تأمین برق کشور در بخش‌های شمالی و شمال شرق کشور قرار گرفته‌اند که در فصول سرد سال به دلیل افزایش مصرف گاز در سایر بخش‌ها، دچار افت فشار گاز می‌شوند، بنابراین ناچار به استفاده از سوخت مایع هستند. 
با درنظرگرفتن هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تولید برق، به نظر می‌رسد احداث نیروگاه ضروری باشد؛ اما طی سال‌های اخیر و باعدم مدیریت بهره‌وری نیروگاه‌ها در تناسب بین مصرف سوخت و میزان تولید، فرسودگی نیروگاه‌ها، کاهش تولید، افزایش مصرف و منفی‌شدن تراز بین تولید و مصرف داخلی باید از سهم درآمدهای ارزی حاصل از برق صرف‌نظر کرده و به مدیریت تولید بیش‌ازپیش توجه نشان داد.