بزرگنمايي:

بازار آریا - با وجود ترخیص 22 هزار و 264 دستگاه خودروی خارجی در 6 ماه ابتدایی سال‌جاری، به تصدیق بسیاری از شهروندان این خودرو‌ها چندان در معابر عمومی، بزرگراهی یا جاده‌ها حضور ندارند.

در نیمه نخست سال‌جاری اگر‌چه واردات خودرو نسبت به سال گذشته از سرعت نسبی برخوردار بود با این حال سیاست‌های یک بام و دو هوای دولت باز هم مانع از تنظیم بازار به واسطه وارداتی‌ها شد.
طبق آخرین آمار‌های ارائه شده از سوی گمرک، تعداد کل خودرو‌های سواری ترخیص قطعی در شش ماه اول سال‌جاری 22 هزار و 264 دستگاه بوده است. ارزش این تعداد خودرو 438 میلیون و 668 هزار دلار بوده، این در شرایطی است که ارزش خودرو‌های وارداتی در سال گذشته 36 میلیون و 565 هزار دلار برای هزار و 736 دستگاه خودرو بوده است.
در 6 ماه نخست نیز، شرکت‌های معین‌‌‌‌خودرو ایرانیان با واردات پنج‌‌‌‌هزار و 650 دستگاهی، سایپا با واردات پنج‌‌‌‌هزار و 445 دستگاهی، بهمن‌‌‌ موتور با واردات هزار و 650 دستگاهی و کرمان‌‌‌‌موتور با واردات هزار و 524 دستگاهی، چهار واردکننده اصلی خودروی سواری بوده‌‌‌‌اند.
با توجه به اعلام چهار شرکت اصلی وارد‌کننده خودرو می‌توان حدس زد که چه خودرو‌هایی بیشترین سهم را در واردات خارجی‌ها داشته‌اند و بیشترین ارز واردات را به خود اختصاص داده‌اند.
شرکت معین خودرو که طبق آمار‌های ارائه‌شده از سوی گمرک بیشترین سهم واردات و ارز خارجی‌ها را به خود اختصاص داده طیف وسیعی از خودرو‌های مجاز خارجی را به کشور وارد می‌کند. در حال حاضر، محموله‌های این شرکت شامل تویوتا کرولا در دو نسخه بنزینی و هیبریدی، لوین بنزینی و هیبریدی، هوندا وزل، هوندا E-NS 1 و آئودی Q 5 E-Tron است. بیشتر خودرو‌های وارداتی این شرکت تویوتاست.
همان‌طور که گمرک اعلام کرده این شرکت با واردات پنج هزار و 650 دستگاهی خودرو بزرگ‌ترین وارد‌کننده محصولات خارجی به کشور است.
اما دومین وارد‌کننده، دومین تولیدکننده بزرگ خودرو در ایران است که چندی پیش مدیرعامل آن در مجمع عمومی سالانه این شرکت، اعلام کرد که سایپا سود مناسبی از واردات خودرو به کشور ثبت کرده است. حالا سوال این است که این شرکت چه خودرو‌هایی را وارد کرده است؟
آنچه مشخص است سهم خودروسازان بزرگ یعنی ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو از واردات مدل‌های چینی، به چهار برند دانگ فنگ (ایران خودرو)، چانگان و سینوگلد (سایپا) و زوتی (پارس خودرو) محدود شده است.
در واقع خودروسازان بزرگ برای واردات سراغ شرکت‌هایی رفته‌اند که پیش‌تر با آنها در حوزه مونتاژ همکاری داشتند؛ بنابراین خودروسازان بزرگ فعلا به واردات برند‌های غیر چینی روی نیاورده‌اند که یکی از دلایل آن ممنوعیت واردات برند‌های فرانسوی است.
بدین ترتیب دومین شرکت بزرگ وارد‌کننده کشور فعلا چانگان و سینوگلد و زوتی وارد می‌کند. پیش از این عنوان شده بود که سایپا خودروی کیا سراتو را نیز در لیست وارداتی خود دارد که عملا چنین اتفاقی رخ نداد و این شرکت واردات چینی‌ها را همچنان در دستور کار دارد.
هر چند که بسیاری از ثبت‌نام‌کنندگان این خودرو به دلیل تاخیر در تحویل چانگان‌های وارداتی از این شرکت گلایه کرده‌اند.
اما سومین شرکتی که در لیست بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان خودرو به کشور قرار دارد، بهمن موتور با واردات یک‌هزار و 650 دستگاهی خودرو‌های خارجی است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود سهمیه ارزی و تعداد خودرو‌های وارداتی شرکت‌های معین خودرو ایرانیان با واردات 5‌ هزار و 650 دستگاه و سایپا با واردات 5‌ هزار و 445 دستگاه با سومین شرکت وارد‌کننده خودرو یعنی بهمن که یک‌هزار و 650 دستگاه وارد کشور کرده بسیار زیاد است. این شرکت نیز محصولات متنوعی را در 6 ماهه سال‌جاری وارد کشور کرده است.
در سال 1402 گروه بهمن با ثبت برند BM Cars به واردات خودرو‌هایی از برند‌های ام‌جی، هاوال، هونگچی و بستیون پرداخت، محصولات سانگ‌یانگ نیز توسط بی ام کارز گروه بهمن وارد شده است. همچنین شنیده می‌شود که بهمن مذاکراتی با بی‌وای‌دی برای واردات محصولات این شرکت انجام داده است.
اما چهارمین شرکت وارداتی در لیست گمرک، کرمان موتور است با واردات یک‌هزار و 524 دستگاهی خودرو. این شرکت نیز بیشتر محصولاتی از هیوندایی و کی‌ام‌سی وارد کشور می‌کند. آنچه مشخص است محصولات وارداتی در نیمه نخست سال‌جاری از تنوع نسبی برخوردار بوده، این در شرایطی است که به نظر می‌رسد خودرو‌های چینی دست بالا را در واردات داشته‌اند.
بر این اساس، اما خودرو‌های اروپایی درصد کمتری از واردات را به خود اختصاص داده‌اند به‌طوری که در 6 ماهه سال‌جاری در لیست برند‌های اروپایی صادرکننده خودرو به ایران، نام فیات، فولکس واگن، اشکودا و آئودی به چشم می‌خورد. فولکس و آئودی خودروی برقی به ایران صادر کرده‌اند که اولی به ماموت خودرو مربوط می‌شود و دومی را هم نادین خودرو وارد می‌کند. همچنین فیات نیز توسط شرکتی به نام پارسیان موتور وارد کشور می‌شود و واردات اشکودا هم بر عهده پارس ساتر هوشمند است.
مسیر وارداتی‌ها بعد از ترخیص از گمرک
با وجود ترخیص 22 هزار و 264 دستگاه خودروی خارجی در 6 ماه ابتدایی سال‌جاری، به تصدیق بسیاری از شهروندان این خودرو‌ها چندان در معابر عمومی، بزرگراهی یا جاده‌ها حضور ندارند؛ بنابراین این سوال مطرح است که مقصد خودرو‌های وارداتی ترخیص شده از گمرکات کجاست و چرا در معابر عمومی یا خیابان‌ها دیده نمی‌شوند؟
اینکه چرا این محصولات به جای تردد در معابر و بزرگراه‌ها در نمایشگاه‌های خودرو‌های خارجی‌ها پارک شده یا پلتفرم‌ها و سایت‌های خرید و فروش آنها را به وفور نمایش می‌دهند، سوالی است که پاسخ آن را باید در عملکرد سیاستگذار یافت.
اسفند 1401 وزارت صمت با ثبت نام 33 هزار متقاضی خودرو، تمام محصولات وارداتی را همچون خودرو‌های داخلی پیش فروش کرد. عنوان می‌شود که بسیاری از خریداران خارجی‌ها، واسطه گران، نمایشگاه داران و در مواردی خود واردکنندگان بوده‌اند. حالا این سه دسته، بازار انحصاری محصولات خارجی را به دست گرفته‌اند، به طوری که هم آنها را نمایش می‌دهند و هم قیمت‌گذاری می‌کنند. قیمت‌هایی که با فاصله از قیمت جهانی آنها به فروش می‌رسد.
به این ترتیب با رویه‌ای که در ورود خودرو‌های خارجی پیش گرفته شده، مسیر نهایی خودرو‌های وارداتی مسیر تنظیم گری نیست. همان طور که عنوان شد بسیاری از نمایشگاه‌های خودرو‌های خارجی که بیشتر در دو خیابان مطهری و بهشتی تهران واقع شده‌اند، مملو از محصولات متعلق به سال 2023 و 2024 است.
این موضوع نشان دهنده این است که متقاضیان خودرو‌های وارداتی که در اسفندماه سال 1401 با دپو کردن 500 میلیون تومان پول در حساب‌های خود، اقدام به ثبت نام وارداتی‌ها کردند بیشتر قصدی برای استفاده شخصی نداشتند و به قصد سودآوری از شرایطی که دولت مهیا کرده بود، در سامانه فروش یکپارچه اقدام به ثبت نام خودرو کردند.
این موضوع نشان دهنده این است که دولت نه با هدف تنظیم بازار خودرو بلکه تنها با هدف سودآوری برای عده‌ای خاص و ایجاد فضای رانتی، اقدام به لغو توقف واردات خودرو به کشور کرد.