بزرگنمايي:

بازار آریا - از آنجایی که برنامه‌های وزارت صمت به دلایلی با شکست مواجه شده، این احتمال وجود دارد که تحویل خودرو به ثبت نام کنندگان تا سال 1406 طول بکشد.

طرح فروش محصولات ایران خودرو به تازگی آغاز شده و یکی از مهمترین سوالات متقاضیان از خودروسازان، زمان تحویل خودروها به مشتریان است. در ابتدا برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سال جاری این بود که تولید محصولات داخلی را 15 الی 20 درصد افزایش دهد تا کمبود عرضه و فزونی تقاضا تا حد زیادی کنترل شود اما به نظر می‌رسد در حال حاضر این برنامه عملی نخواهد شد.
با توجه چالش‌های پیش روی خودروسازان در تأمین مواد اولیه و قطعات موردنیاز تولید، به نظر می‌رسد برنامه‌های وزارت صمت محقق نخواهد شد. تأمین ارز هم اکنون با چالش مواجه شده و برای انجام اقدامات لازم باید تمامی این مشکلات حل گردد. با این اوصاف متقاضیان خودرو باید بدانند که ممکن است موعد تحویل محصولات ثبت نامی چند سال بعد باشد!
تحویل خودرو به ثبت نام کنندگان تا سال 1406!
به گفته متخصصان، برای اینکه یک خودرو ساخته شود باید نزدیک به 13 هزار قطعه وجود داشته باشد و فقدان هر یک از آنها خودروساز را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. وقتی خودروساز کمبود قطعه داشته باشد، آیا قادر به تولید خودرو در تیراژ بالا است یا نه؟
هیچ کشوری مثل ایران درگیر عرضه و تقاضای خودرو نیست و چالشی با تأمین آن ندارد. متاسفانه در بازار داخلی 2 میلیون نفر واجد شرایط اقدام به ثبت نام خودرو می‌کنند و در نهایت به 30 هزار نفر ماشین تحویل می‌دهند. شوربختانه یکی از مهمترین مشکلات دولت در مواجهه با ماجرای خودرو، سیاست‌گذاری‌های غلط و اشتباهی است که دیده می‌شود.
قیمت‌گذاری‌های غیرمنطقی باعث شده اختلاف فاحشی بین نرخ کارخانه با بازار آزاد داشته باشیم و سوداگران بازار و دلالان از این فرصت به سود خود بهره ببرند. سیاست‌های نادرست دولت طی سال‌های اخیر باعث شده خودرو از یک کالای مصرفی تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شود. ثبت نام 2 میلیون نفر برای بهره‌مندی از خودرو در حالی است که کل تولید خودرو کشور به یک میلیون و 300 هزار دستگاه در سال می‌رسد.
ایران خودرو که هم اکنون 2 میلیون متقاضی برای خرید محصولاتش صف کشیده‌اند، 555 هزار دستگاه خودرو در سال تولید می‌کند. با این اوصاف حجم تقاضا 4 برابر عرضه ایران خودرو است.
چالش‌هایی به نام قیمت‌گذاری دستوری و تأمین ارز
کار دولت به بیان ساده این است که تقاضا را برای خرید خودرو بین مردم افزایش دهد و از سوی دیگر انگیزه خودروساز را با قیمت‌گذاری دستوری و کمبود قطعه از بین ببرد تا عرضه در گردش کاهش یابد. سیاست‌های اشتباه دولت نه تنها خودروساز را مجبور می‌کند تولید را کاهش دهد بلکه نقدینگی موردنیاز شرکت را با مشکل مواجه خواهد کرد.
از طرف دیگر دولت باید به قطعه سازان و خودروسازان ارز متناسب با نیازشان را تخصیص دهد ولی متاسفانه این کار را نمی‌کند و اگر ارزی بدهد، نصفه نیمه و با تأخیر فراوان است. با این اوصاف باید حق بدهیم که خودروسازان انگیزه‌ای برای تولید بیشتر نداشته باشند و به همان تولید نصفه نیمه بسنده کنند.
برای جهش تولید باید ارز لازم تأمین گردد
مسئول تخصیص ارز در کشور، بانک مرکزی است و اجازه خرید و فروش آزادانه ارز در کشور به هیچ کس داده نشده و همین رویکرد باعث شده فسادهای زیادی پدیدار شود و با کمبود ارز و تأمین ارز صنایع بزرگ نظیر خودروسازی مواجه شویم. تولید خودرو نیاز به ارز دارد و وقتی هیچ تولیدی صورت نمی‌گیرد، هیچ کس بانک مرکزی را به خاطر کمبود عرضه ماشین متهم نمی‌کند و تمام کاسه و کوزه‌ها بر سر خودروساز شکسته می‌شود.
عدم وجود ضمانت اجرای مناسب برای بانک مرکزی، باعث شده این نهاد معتبر کشوری هیچ نگرانی بابت کمبود ارز در کشور نداشته باشد و از آن طرف وزارت صمت و سایر ارگان‌های درگیر در حوزه تولید خودرو با چالش مواجه شوند.
کمبود عرضه خودرو در سال جاری
گفتیم که وزارت صمت نمی‌تواند امسال به وعده‌هایی که داده بود عمل کند چرا که با کمبود ارز مواجهیم و برای واردات قطعه و مواد اولیه نیاز ارز داریم. بهار 1403 با کاهش تولید خودرو مواجه بودیم و طی این فصل حدود 3 درصد تولید کاهش یافت. در مجموع در بهار 1403 شاهد تولید 263 هزار و 138 دستگاه خودرو بوده‌ایم که نسبت به بازه مشابه سال گذشته افت داشته است. (سال گذشته تولید در بهار 272 هزار و 522 دستگاه بوده است)
خودروسازان نسبت به ارز دریافتی بیشتر تولید کرده‌اند
در حال حاضر براساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت قیمت هر محصول ایران خودرو در 1402 به طور میانگین 3327 دلار برآورد شده و هر محصول سایپا نزدیک به 2226 دلار قیمت داشته است. مجموع ارزی که برای تولید محصولات به روش قطعات منفصله در نظر گرفته شده، 3766 میلیون دلار بوده که 2094 میلیون دلار ارز نیمایی و 1672 میلیون دلار ارز اشخاص بوده است.
علاوه بر اعداد فوق باید اعلام کنیم که در سال گذشته حدود 2951 دلار قطعات و لوازم یدکی به کشور وارد شده که 2110 میلیون دلار با ارز نیمایی و 751 میلیون دلار دیگر با ارز اشخاص صورت پذیرفته است.
در مجموع ایران خودرو از بودجه‌ای که صرف صنعت خودرو شده، سهم 1710 میلیون دلاری داشته که با توجه به قیمت‌گذاری هر خودرو 3327 دلار، باید به ازای بودجه‌ای داشته 514 هزار خودرو تولید می‌کرده است حال آنکه تعداد محصولات تولیدی این خودروساز در 1402 نزدیک به 555 هزار دستگاه بوده است.
با این اوصاف ایران خودرو بیشتر از میزانی که باید خودرو تولید می‌کرده، ماشین به مشتریان تحویل داده است. چنین موضوعی نشان می‌دهد که اگر دولت ارز بیشتری به شرکت ایران خودرو و سایپا تخصیص دهد، تولیدات آنها افزایش خواهد یافت و مشکلات فعلی حل می‌شوند.
سایپا نیز بودجه‌ای 800 میلیون دلاری در اختیار داشته و با احتساب هر خودرو 2226 دلار، باید پایان سال 1402 حدود 360 هزار دستگاه تحویل مشتریان می‌داده حال آنکه آمارها نشان می‌دهد این شرکت 476 هزار خودرو تولید کرده است. تولید بیشتر خودروسازان نسبت به ارز دریافتی بیانگر این نکته است که اگر دولت حامی خودروسازان باشد، توان تولید بیشتر خواهد شد و در نتیجه نیازی نیست ثبت نام کنندگان تا سال 1406 منتظر تحویل خودرو باشند!