بزرگنمايي:

بازار آریا - ابوعلی گلزاری / دکترای مهندسی محیط‌زیست، مدیریت پسماند و مدرس دانشگاه حسین نعمت‌اللهی / دکترای مهندسی محیط‌زیست و مدیریت پسماند پسماند پلاستیکی در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست‌‌‌محیطی جهان است. تولید پلاستیک و مدیریت نادرست پسماندهای پلاستیکی، اثرات مخربی بر محیط‌زیست، سلامت انسان و حیات‌‌‌وحش دارد.
در ایران، سالانه حدود 4میلیون تن پسماند پلاستیکی تولید می‌شود که برآورد می‌شود تنها 13 تا 20‌درصد آن (در شرایط متفاوت سال‌های اخیر) جداسازی و بازیافت شود و بقیه به صورت دفن یا سوزاندن دور ریخته می‌شود؛ اگرچه این آمار در حال بهبود است. این میزان از پسماند معادل سرانه تولید 140گرم پسماند پلاستیکی در روز است که ایران را در رتبه هفدهم جهان از منظر حجم پسماند پلاستیکی تولیدی و در رده نود و هشتم از منظر سرانه تولید قرار داده است.
خسارت عدم‌مدیریت صحیح پسماندهای پلاستیکی در ایران سالانه 3‌هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، در حالی که با فرض مدیریت اصولی پسماند، میزان ارزش پسماندهای پلاستیکی به 2میلیارد دلار خواهد رسید.
محاسبات نشان می‌دهد که ارزش سه‌قلم پت (پلی‌‌‌اتیلن ترفتالات بطری)، پلی‌‌‌اتیلن و پلی‌‌‌پروپیلن در شرایط کنونی، 23‌هزار میلیارد تومان است. در سال 1389، ظرفیت تولید پلیمرها به‌عنوان ماده اولیه پلاستیک‌ها در ایران 5.057میلیون تن بوده که این رقم در سال 1397 به 7.264میلیون تن رسیده است و هم‌‌‌اکنون پتانسیل تولید 9میلیون تن فراهم است. بر این اساس ایران حدود 1.9‌درصد از کل ظرفیت تولید پلاستیک جهان را در سال 1389 و 2‌درصد از کل ظرفیت تولید پلاستیک جهان را در سال 1397 به خود اختصاص داده و این رقم باز هم افزایش یافته است.
در مقیاس جهانی، تولید سالانه پلاستیک از 2میلیون تن در سال 1950 به بیش از 368میلیون تن در سال 2019 رسیده است که 62‌درصد آن در آسیا، 18‌درصد در اروپا، 11‌درصد در آمریکای شمالی، 6‌درصد در خاورمیانه و آفریقا و 3‌درصد در آمریکای جنوبی تولید شده است. از میان تمامی انواع پلاستیک‌های تولیدشده در سال 2021 در جهان، پلی‌‌‌پروپیلن بیشترین سهم (19.3‌درصد از کل پلاستیک) و پلی‌‌‌استایرن کمترین (5.3‌درصد از کل پلاستیک) سهم را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
از کل 9میلیارد و 200میلیون تن پلاستیک تولیدشده تا سال 2017، 5میلیارد و 300میلیون تن دفن شده‌‌‌اند، یک‌میلیارد تن پسماندسوزی شده‌‌‌ و 2میلیارد و 900میلیون تن در حال استفاده هستند که از این میزان، 700میلیون تن از نوع بازیافتی هستند.
طبق گزارش‌‌‌ها، پلاستیک‌ها با مجموع 35.7میلیون تن، 12.2‌درصد از تولید پسماندهای جامد شهری در ایالات‌متحده را در سال 2018 به خود اختصاص دادند. همچنین در جهان بسته‌‌‌بندی بزرگ‌ترین منبع پسماندهای پلاستیکی است که 47‌درصد از کل پسماندهای پلاستیکی تولیدشده در سال 2019 را به خود اختصاص داده است. در سراسر جهان، سوءمدیریت پسماندهای پلاستیکی به سطح نسبتا بالایی باقی می‌‌‌ماند.
ادعا شده که در سال 2019، نرخ سوءمدیریت پسماندهای پلاستیکی در کشورهای OECD به یک‌درصد کاهش می‌‌‌یابد، اما در کشورهای غیر‌OECD این نرخ همچنان در سطح بالای 23‌درصد باقی می‌‌‌ماند.برای رویارویی با بحران پسماند پلاستیکی، ایران به تدوین نقشه راهی برای پیاده‌سازی اقتصاد چرخشی در مدیریت پسماندهای پلاستیکی با تاکید بر چالش‌‌‌ها و فرصت‌‌‌های موجود در کشور پرداخته است.
براساس دیدگاه خبرگان، سناریوی کاهش مداخله حاکمیت در اجرا و قرارگیری حاکمیت در جایگاه تنظیم‌‌‌گر و مدیریت اجرایی پسماند پلاستیکی توسط بخش خصوصی، بالاترین میزان امکان‌‌‌پذیری، اثربخشی و مقبولیت را در میان سناریوهای مختلف مدیریت پسماند پلاستیکی در ایران داراست. این سناریو در حالی شانس بیشتری برای پیاده‌سازی دارد که از منظر پیچیدگی، هزینه و زمان‌بربودن در وضعیت مطلوبی نسبت به سایر سناریوها قرار دارد.
علاوه بر این، تدوین قوانین و مقررات جدید، نظارت موثر بر اجرای قوانین موجود، ساماندهی جمع‌‌‌آوری پسماند توسط بخش غیررسمی و تسهیل مشارکت بخش خصوصی در مدیریت پسماند از دیگر اقدامات پیش‌روی ایران در این زمینه است. مقابله با بحران پسماند پلاستیکی نیازمند عزم ملی و همکاری تمامی ذی‌نفعان از جمله دولت، صنعت، سازمان‌های مردم‌نهاد و شهروندان است. با اتخاذ رویکردهای نوین و خلاقانه و پیاده‌سازی اقتصاد چرخشی، می‌‌‌توان به سمت آینده‌‌‌ای پایدارتر و عاری از آلودگی پلاستیک حرکت کرد. در این مسیر، توجه به مسائل مالی و اقتصادی، کاهش هزینه‌‌‌ها، ایجاد بسترهای سرمایه‌گذاری و مشارکت حداکثری بخش خصوصی از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. با تکیه بر ظرفیت‌‌‌های داخلی و استفاده بهینه از منابع مالی، می‌‌‌توان گام‌‌‌های موثری در جهت کاهش اثرات مخرب پسماند پلاستیکی و حرکت به سمت توسعه پایدار برداشت.
--> اخبار مرتبط رکورد فروش اوراق قرضه سبز در 2024 مدیرعامل فولاد مبارکه در مجمع عمومی عادی سالیانه: مسیر خلق آینده ای بهتر را ادامه می دهیم هشدار زاگرس؛ با این دست‌فرمان نمی‌شود آقای رئیس‌جمهور! مشاهده تشی در اشنویە + فیلم رشد قابل‌توجه مشاغل مرتبط با پایداری