بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد -گروه تاریخ و اقتصاد : بندر سیراف، بندر بایا، آناتولی، بندر مارسی، دماغه گالیدونیا و... بنادر و شهرهایی هستند که در فهرست میراث فرهنگی زیرآب قرار دارند. بنا به تعریف «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب» که در سال 2001 در پاریس به تصویب یونسکو رسید، میراث فرهنگی زیرآب، تمام نشانه‌های حضور بشری را دربرمی‌گیرد که دارای ماهیت فرهنگی، تاریخی یا باستان شناختی باشند. طی قرون متمادی هزاران کشتی، شهر و سکونتگاه انسانی زیر آب رفته‌اند. میراث دریایی، گستره‌ای از میراث بشری محسوب می‌شود که شامل کشتی‌های مغروق تاریخی، محوطه‌های باستانی ماقبل تاریخی و همچنین اسناد بایگانی‌شده، دریانوردی سنتی و دانش‌بوم شناختی فرهنگ‌های گوناگون است.
موزه میراث زیر آب اسکندریه
در ایـــــــــــــران کارشناسان بر این باورند که با وجود دو دروازه آبی و گستردگی سواحل دریای خزر و خلیج‌فارس باید اقدامات هدفمندی در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب صورت گیرد. ایران از سال1378 رسما به کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب پیوست.
بررسی‌های باستان شناسی و غواصی تاکنون در مناطقی از خلیج‌فارس و دریای خزر انجام شده است. در بندر سیراف تعدادی لنگرهای سطحی به‌دست‌آمده، اما با وجود نشانه‌های تاریخی تاکنون هیچ‌گونه معماری یا بقایای مدنی کشف نشده است. سیراف یکی از شهرهای باستانی ایران است که در دوره ساسانیان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی داد و ستد محسوب می‌شد. کارشناسان می‌گویند این شهر بر اثر زلزله از بین رفته و به درون دریا کشیده شده است.
در میان آثار مغروقه معاصر، کشتی «رافائل» با 286متر طول و 13طبقه به تایتانیک ایران معروف است که قبل از انقلاب خریداری شده و در زمان جنگ مورد اصابت بمب قرار گرفته است و در عمق 7 تا 32 متری خلیج فارس روبه‌روی شهر بوشهر زیر آب رفته و تبدیل به یک کلونی بسیار بزرگ برای محیط زیست شده است.
نشریه «انشنت اوریجینز»، برخی از مهم‌ترین اکتشافات باستان‌شناسی زیر دریا را به این شرح برشمرده است:
کلاه‌خودهای سیسیل
در نوامبر سال2013 باستان‌شناسان اعلام کردند گنجینه‌ای از آثار تاریخی را در محل نخستین نبرد دریایی جهان باستان، یعنی در نزدیکی سواحل «سیسیل» کشف کرده‌اند که شامل چند کلاه‌خود، زره و سلاح‌های متعلق به 2200 سال پیش است.
این آثار تاریخی در حقیقت بقایای به‌جامانده از «نبرد جزایر اگادی» است، آخرین تقابل از نخستین «جنگ پونی» که در سال241 پیش از میلاد رخ داد و در آن رومی‌ها که به دنبال تثبیت جایگاه خود در دریای مدیترانه بودند، حدود بیست سال با کارتاژها جنگیدند با اینکه عملکرد کارتاژها در آب بسیار قدرتمندتر بود، رومی‌ها در کمین بودند و کارتاژی‌ها را به دام انداختند و در یک حمله ناگهانی مسیر دریایی آنها را مسدود کردند. حدود 50کشتی کارتاژی غرق شد و 10هزار نفر کشته شدند. پیروزی رومیان در این نبرد، مسیر تسلط آنها بر سراسر اروپا را هموار کرد. در نتیجه انبوهی از آثار باستانی ارزشمند حدود 2هزار سال در بستر دریا و در عمق 100متری جا خوش کرده بودند.
گروهی از محققان ایتالیایی در ژوئن سال2013 به بررسی مواد تشکیل‌دهنده تعدادی قرص پرداختند که در کشتی دوهزار ساله غرق‌شده در ساحل «توسکانی» پیدا شده بود، آنها می‌خواستند دریابند که رومی‌ها از چه موادی به‌عنوان دارو استفاده می‌کرده‌اند.
کشتی غرق‌شده رومی در نزدیکی بقایای شهر «پاپولیونا» قرار داشت که در زمان ساخت این کشتی، یک بندر مهم در امتداد مسیرهای تجاری دریایی بین غرب و شرق سراسر دریای مدیترانه بود. این کشتی رومی توسط کاوشگران یک موسسه باستان‌شناسی توسکانی در دهه‌های 1980 و 90 کشف شد و محموله‌های شگفت‌انگیزی از جمله کاسه‌های شیشه‌ای سوریه‌ای ـ فلسطینی، کوزه‌های برنزی و ظروف سرامیکی نیز به همراه آن کشف شد.
بقایای یک صندوق دارویی هم کشف شد که در آن یک ابزار جراحی، یک هاون، 136ویال چوبی دارو و چندین ظرف حلبی استوانه‌ای‌شکل قرار داشت که در یکی از آنها پنج قرص دارویی قرار داشت. ظروف حلبی کاملا مهر و موم، باعث ماندگاری قرص‌ها شده بود.
نتایج بررسی مواد تشکیل‌دهنده این قرص‌ها نشان داد که حاوی ترکیبات روی و همچنین آهن اکسید، نشاسته، موم زنبور عسل، رزین کاج و سایر مواد گیاهی هستند.
قایق 3200 ساله
باستان‌شناسان در مارس سال2014 اعلام کردند بقایای یک قایق متعلق به 1200 پیش از میلاد را در سواحل کرواسی کشف کرده‌اند. این قایق در ابعاد 7 در 2.5متر از انواع چوب‌ نارون، توسکا و صنوبر ساخته شده است. در ژانویه سال 2014، یک گودال را کاوش کردند که در نتیجه آن یک غار مملو از آب به همراه جمجمه و استخوان‌های انسان کشف شد. این غار آبی در مکزیک واقع شده است.
آثار عشایر سوئدی
غواصان سوئدی در دریای بالتیک به اکتشافی منحصر به فرد و کمیاب دست ‌یافتند که در حقیقت آثار عصر حجر هستند که عشایر سوئدی 11هزار سال پیش به جای گذاشته‌اند. این اشیای تاریخی که در عمق 16متری سطح زمین دفن شده بودند، شامل ابزارهای چخماقی، عاج حیوانات و طناب بود.
بلوک‌های سنگی مرموز
در سواحل جنوبی «یوناگونی» واقع در ژاپن، ویرانه‌های غرق‌شده‌ای قرار دارند که تخمین زده می‌شود حدود 10هزار سال قدمت داشته باشند. این مکان بی‌نظیر در سال1995 توسط غواصی کشف شد که به‌طور اتفاقی از ساحل «اوکیناوا» بیش از حد فاصله گرفت و زمانی که با چندین بلوک‌ برخورد کرد، شگفت‌زده شد. این مکان از بلوک‌های سنگی مرموز و عظیمی تشکیل شده است که کاملا با یکدیگر هماهنگی دارند؛ همچنین کنده‌کاری‌ها و آنچه به نظر می‌رسد پلکان، خیابان‌های سنگفرش، چهارراه‌ها و میدان‌ باشند نیز در این مکان دیده می‌شود.
شهر مغروقه زاکینتوس
ژوئن سال2013 باستان‌شناسان یونانی از کشف بقایای یک شهر زیرآبی در«زاکینتوس» خبر دادند. این کشف شامل بقایای ساختمان‌های عمومی بزرگ، پایه ستون و سایر آثار تاریخی می‌شد.20پایه ستون سنگی با قطر 34سانتی‌متر از مهم‌ترین یافته‌ها در این شهر غرق‌شده محسوب می‌شود.
سکونتگاه کلئوپاترا
شهر «هرقلیون» که «کلئوپاترا» در آن سکونت داشته است، حدود 1200سال پیش در دریای مدیترانه نزدیک ساحل مصر غرق شد. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در منطقه بود. چندین قرن گمان می‌رفت که این شهر یک افسانه باشد؛ اما در سال2001 یک کاوش باستان‌شناسی به کشف این شهر منجر شد. معبد، مجسمه‌های غول‌پیکر فرعون‌ها، صدها مجسمه کوچک‎‌تر خدایان مصر باستان، یک ابوالهول و 64کشتی باستانی از جمله آثار تاریخی بودند که در این مکان کشف شدند.
بایا؛ اقامتگاه نرون، سیسرو و سزار
«بایا» شهر و اقامتگاهی‌ ساحلی در دوران شکوه روم باستان بوده که در شمال غربی «خلیج ناپل» قرار داشته است. این شهر به ویژه در اواخر«جمهوری روم» و نخستین سال‌های آغاز دوران امپراتوری روم باستان بر شهرهای معروف دیگر آن دوران همچون پمپئی، هرکولانیوم و کاپری ارجحیت داشته و از نظر ثروت و شهرت گوی سبقت را از آنان ربوده بود.
بایا برای قرن‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود، در واقع این شهر را باید به نوعی بازآفرینی ثروت و قدرت دانست که به ویژه در میان افراد متشخص و سرشناس روم باستان بسیار مورد توجه بود.
برخی از قدرتمندترین شخصیت‌های دوران باستان مانند نرون، سیسرو و سزار از این شهر دیدن کرده و برخی از آنها ویلاهایی برای تعطیلات دائمی در آنجا ساخته‌ بودند. بایا، در واقع لاس‌وگاس آن زمان بود.
این شهر روی دهانه‌های آتش‌فشانی طبیعی ساخته شده و به خاطر داشتن چشمه‌های آب معدنی شفابخش، شهرت بسزایی پیدا کرده بود.
بایا در قرن هشتم از سوی مسلمانان فتح شد و دیگر عظمت دوران قدیم خود را بازنیافت تا اینکه از اوایل قرن پانزدهم دچار فرونشست شد. آب گرم چشمه‌ها به سطح شهر راه پیدا کرد. سطح آب نیز آرام آرام بالا آمد و در نهایت بخش عظیم این شهر باستانی به زیر آب فرو رفت.
موزه‌ای برای جذب گردشگران
«موزه زیر آب اسکندریه» که در ساحل اسکندریه توسط ژاک روژری، معمار فرانسوی طراحی شده است به‌عنوان بزرگ‌ترین بنای توریستی زیر آب شناخته می‌شود.
کاوش‌های دهه1990میلادی منجر به کشف هزاران شیء باستانی از جمله مجسمه ابوالهول، کشتی‌های غرق‌شده یونانی و رمی، نیم‌تنه بزرگی از خدای رودخانه نیل، مجسمه‌های تقدیمی به خدایان کهن، زیورآلات، ستون‌ها و همچنین قطعات بزرگ سنگی شد.
از دیگر آثار مدفون‌شده در زیر آب می‌توان به سکه‌های برنزی و ظروف سفالی اشاره کرد که سکه‌های کشف‌شده مربوط به دوره شاه پتولمی دوم و ظروف سفالی مربوط به سه یا چهار قرن پیش از میلاد مسیح هستند.
کشف این تعداد از آثار زیرآب اتفاقی ساده نبود. از این رو سازمان ملل متحد برای حفظ آثار باستانی زیر آب این منطقه به دولت مصر پیشنهاد ساخت این نوع موزه را داد. مصر نیز فرصت را غنیمت دانست و با هدف تبدیل موزه به قطب جذب گردشگری علمی و تاریخی، آن را در مدتی کوتاه بنا نهاد.
وزارت آثار باستانی 150میلیون دلار به طراحی و ساخت این موزه اختصاص داد. مصر بیش از 100میلیون نفر جمعیت دارد. حدود 10درصد از تولیدات ناخالص داخلی این کشور توسط صنعت گردشگری رقم می‌خورد. ضمن اینکه حدود 2میلیون شغل نیز وابسته به این صنعت است.